4: การใช้เงื่อนไขและการวนซ้ำ

เงื่อนไข ช่วยให้โปรแกรมสามารถตัดสินใจได้ตามสถานการณ์ที่กำหนด เช่น การเลือกทำอย่างหนึ่งถ้าเงื่อนไขเป็นจริง และทำอีกอย่างหนึ่งถ้าเงื่อนไขเป็นเท็จ ใน Python เราใช้คำสั่ง if, else, และ elif เพื่อจัดการเงื่อนไข

โครงสร้างพื้นฐานของเงื่อนไข

if เงื่อนไข:
    # คำสั่งที่จะทำถ้าเงื่อนไขเป็นจริง
else:
    # คำสั่งที่จะทำถ้าเงื่อนไขเป็นเท็จ

ตัวอย่าง: ตรวจสอบว่าฝนตกหรือไม่

is_raining = True
if is_raining:
    print("กางร่มด้วยนะ")
else:
    print("วันนี้อากาศดี")

• ถ้า is_raining เป็น True จะแสดง “กางร่มด้วยนะ”
• ถ้า is_raining เป็น False จะแสดง “วันนี้อากาศดี”

การใช้ elif เพื่อเพิ่มเงื่อนไข
ถ้ามีเงื่อนไขมากกว่า 2 กรณี เราใช้ elif (ย่อมาจาก else if) เพื่อตรวจสอบเงื่อนไขเพิ่มเติม

temperature = 28
if temperature > 30:
    print("อากาศร้อนมาก")
elif temperature > 25:
    print("อากาศอุ่นๆ")
else:
    print("อากาศเย็นสบาย")

• ถ้า temperature > 30 แสดง “อากาศร้อนมาก”
• ถ้า temperature > 25 แต่ไม่เกิน 30 แสดง “อากาศอุ่นๆ”
• ถ้าน้อยกว่า 25 แสดง “อากาศเย็นสบาย”

ตัวดำเนินการเปรียบเทียบ

• == : เท่ากับ
• != : ไม่เท่ากับ
• > : มากกว่า
• < : น้อยกว่า
• >= : มากกว่าหรือเท่ากับ
• <= : น้อยกว่าหรือเท่ากับ

ตัวดำเนินการทางตรรกะ

• not : กลับค่าความจริง (จริงกลายเป็นเท็จ, เท็จกลายเป็นจริง)
• and : เงื่อนไขทั้งสองต้องเป็นจริง
• or : อย่างน้อยหนึ่งเงื่อนไขเป็นจริง

ตัวอย่าง: ตรวจสอบวันหยุด

day = "เสาร์"
is_holiday = True
if day == "เสาร์" or day == "อาทิตย์" or is_holiday:
    print("วันนี้หยุด!")
else:
    print("วันนี้ต้องทำงาน")

ถ้า day เป็น “เสาร์” หรือ “อาทิตย์” หรือ is_holiday เป็น True จะแสดง “วันนี้หยุด!”

การวนซ้ำ ช่วยให้โปรแกรมทำงานซ้ำๆ ได้ตามที่เราต้องการ เช่น การนับเลขหรือการประมวลผลข้อมูลหลายครั้ง ใน Python มีการวนซ้ำ 2 รูปแบบหลัก คือ for และ while

3.1 การใช้ for Loop

• เหมาะสำหรับการวนซ้ำตามจำนวนครั้งที่กำหนด หรือวนซ้ำตามลำดับข้อมูล (เช่น ลิสต์, range)
• โครงสร้าง:

for ตัวแปร in ลำดับ:
    # คำสั่งที่จะทำในแต่ละรอบ

ตัวอย่าง: แสดงเลข 1 ถึง 5

for number in range(1, 6):
    print(number)

ผลลัพธ์:

1
2
3
4
5

range(1, 6) สร้างลำดับเลขตั้งแต่ 1 ถึง 5 (ไม่รวม 6)

ตัวอย่าง: วนซ้ำในลิสต์

colors = ["แดง", "น้ำเงิน", "เขียว"]
for color in colors:
    print("สี:", color)

ผลลัพธ์:

สี: แดง
สี: น้ำเงิน
สี: เขียว

3.2 การใช้ while Loop

• เหมาะสำหรับการวนซ้ำตราบเท่าที่เงื่อนไขยังเป็นจริง
• โครงสร้าง:

while เงื่อนไข:
    # คำสั่งที่จะทำตราบเท่าที่เงื่อนไขเป็นจริง

ตัวอย่าง: นับเลข 1 ถึง 5

count = 1
while count <= 5:
    print(count)
    count += 1  # เพิ่มค่า count ทีละ 1

ผลลัพธ์:

1
2
3
4
5

คำสั่งควบคุมการวนซ้ำ

• break: หยุดการวนซ้ำทันที
• continue: ข้ามไปรอบถัดไปโดยไม่ทำคำสั่งที่เหลือในรอบนั้น

ตัวอย่าง: หยุดเมื่อเจอเลข 4

for i in range(1, 10):
    if i == 4:
        break
    print(i)

ผลลัพธ์:

1
2
3